Paslanmaz Çelik Nedir sorusuna verilebilecek en net cevap; paslanmaya karşı direnç gösterebilen bir çelik türüdür. Paslanmaz çelikler 20. yy başında başlıca kimya endüstrisinde yüksek korozyon dayanımı gerektiren uygulamalar için üretilmiştir. Paslanmaz çelik toplamda 150 farklı şekilde üretimi vardır ve bunlardan 15’i en çok kullanılanlardandır. Paslanmaz çelikler yassı ürün ( Paslanmaz Rulo, Paslanmaz Sac ), Paslanmaz boru, Paslanmaz Profil, Paslanmaz mil ( çubuk ), Paslanmaz Lama, Paslanmaz Köşebent vb. şekillerde üretilebilirler. Bu şekilde birçok sektörde (gıda, inşaat, medikal, otomotiv, beyaz eşya, yapıda ve yapı elemanlarında, mücevherlerde ) kendine yer bulmaktadır.
Paslanmaz çelik paslanmaya karşı direnç gösterebilen çelik sınıfıdır ve bu gösterdiği direnç, paslanmaz kalitesine ve içerdiği elementlere göre değişebilmektedir. Paslanmaz çelikte en temel olan element kromdur en az % 10,5.
Değişik kimyasal bileşimleri sayesinde, alaşımsız çeliklere kıyasla korozyona karşı önemli ve farklı dayanıklılıklar gösterirler. Alaşımdaki Cr çeliği paslanmaz yapar ve miktarı yükseltilerek korozyon dayanımı arttırılabilir. Üstün korozyon dayanımını yüzeye kuvvetle tutunmuş, yoğun sünek çok ince oksit tabakası sağlar. Bu ince tabaka uygun koşullar altında kendini yenileme özelliğine sahiptir.
İçerikdeki Ni çoğunlukla çeliğin sünekliğini ve kolay şekillenebilmesini sağlar. Cr miktarının arttırılmasının yanı sıra Ni ve Mo Cu, Ti, Azot, Al gibi elementlerin ilavesiyle dayanıklılık özellikleri arttırılıp, her türlü ihtayaca uygun malzeme üretilmesi sağlanmaktadır.
Yukarıda da bahsettiğim gibi paslanmaz çelikler belli gruplara ayrılmışlardır. Bu gruplar örneğin nikelin ilave edilmesi paslanmaz çeliğe manyetik olmayan düşük sıcaklıklarda daha az kırılgan hale getirir.
Paslanmaz çelikler de iç yapıyı belirleyen en önemli alaşım elementleri önem sırasına göre krom nikel molibden ve mangandır. Bunlardan krom ve nikel iç yapının ferritik veya östenitik olmasını belirler.
PASLANMAZ ÇELİK GRUPLARI TABLOSU
| İç Yapı | Ana Alaşım Elementleri |
| Ferritik | Cr |
| Östenitik | Cr, Ni , Mo |
| Martensitik | Cr, C veya Ni |
| Duplex | Cr, Ni , Mo ( Östenitik çeliklere göre yüksek krom, düşük Nikel) |
Paslanmaz çelikler 4 ana grupta toplanır;
- Ostenitik
- Ferritik
- Ferritik-Ostenitik (Dublex)
- Martenzitik
Paslanmaz çelikler diğer çelikler ile karşılatırıldıklarında, mükemmel korozyon dayanımları yanında değişik mekanik özelliklere sahip türlerinin bulunması, düşük ve yüksek sıcaklıklarda kullanılabilmeleri, uzun ömürlü olmaları, kolay şekillendirilebilmeleri, estetik görünümleri, zahmetsiz temizlenebilmeleri dolayısıyla hijyenik olmaları, geri dönüşümlü ve çevre dostu olmaları sebebi ile tercih edilmektedirler.
Östenitik :
Paslanmaz çeliğin en çok kullanılan türüdür. Bu grup en çok kullanılan 304, 316 kalite çelikleri ve yüksek alaşımlı 310S kalite çelikleri ihtiva eder.
İçeriğinde min. % 7 oranında bulunan nikel çelik yapıyı tamamen östenitik yapar. Nikel malzemeye süneklik, geniş sıcaklık aralığında çalışma olasılığı, manyetik olmayan özellikleri ve iyi kaynaklanabilirlik kazandırır. Östenitik paslanmaz çelik uygulamaları Endüstriyel Mutfak, Zücaciye, konteyner, endüstriyel borulama ve kaplar, dekorasyon, mimari cephe ve inşaat yapılarını içerir.
Ferritik :
Bunlar düşük karbonlu ve % 12 – % 18 krom içeren paslanmaz çelik türüdür. En çok kullanılan türü 430 kalite çeliklerdir. Yapı itibariyle yumuşak çeliklere benzerler, ancak korozyon dayanımları yüksektir.
Ferritik çeliklerin başlıca kullanım yerleri ; mutfak gereçleri, çamaşır makinaları, iç mekan dekoratif uygulamalar, otomobil şasi parçaları, egsoz elemanları, sıcak su tanklarıdır.
Östenitik-ferritik (Duplex) :
Östenitik ve ferritik fazlardan oluşan içyapısı nedeniyle dublex paslanmaz çelik adını alırlar. Alaşımda yüksek oranda krom % 18-28 ve orta miktarda Nikel (% 4,5 -8 ) içeren çeliklerdir. İçerikte % 8 nikel olması tam östenitik yapı için yetersizdir. Dubleks yapısı hem kuvvet ve süneklik sağlar.
Duplex çelik çoğunlukla petrokimya, kağıt ve gemi inşa sanayinde kullanılır.
Martensitik :
% 0,1 karbon ve % 11-13 krom ihtiva eder. Orta derece korozyon dayanımına sahiptirler. Isıl işlem uygulanabilir ve sertlikler elde edilebilir.
Bu çelik çoğunlukla türbin kanatları ve bıçaklar ameliyat aletlerin de kullanılır.
